fbpx

✓ Beoordeeld met een 8,9

✓ 10+ jaar ervaring

✓ CRKBO & NRTO gecertificeerd

Gemiddelde
beoordeling

8.9

21st century skills in het Onderwijs: ‘8 Tips voor toekomstlessen’


Klimaatverandering, kunstmatige intelligentie en robotisering gaan ons dagelijks leven en werk radicaal veranderen. We kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe de realiteit van onze leerlingen er later uit zal gaan zien.

Bron: SLO

‘We leven niet een tijdperk van verandering, maar een verandering van tijdperk.’ – Art Rooijakkers in de podcast ‘De eeuw van mijn dochters’

We kunnen leerlingen uitnodigen om na te denken over deze veranderende wereld. Af en toe stil staan in de stroom en om ons heen kijken. Welke technologische ontwikkelingen omarm ik? Welke met tegenzin? Hoe blijf ik autonoom?

Tijdens de cursus 21st century skills in het onderwijs zoek ik samen met PO, VO en MBO docenten uit hoe ze dat op hun eigen manier kunnen doen. We bekijken hoe je leerlingen op speelse en actieve manier aanzet tot vaardigheden als kritisch denken, creativiteit en problemen oplossen.

Aan de hand van een VO-voorbeeld zal ik 8 tips illustreren:

Tip 1: Blijf op de hoogte en kom op een idee

Hou je ogen open: volg docu’s, artikelen en expo’s die thema’s rond de toekomst onderzoeken. Bijvoorbeeld: Op de Dutch Design Week liep ik tegen een videokunstwerk van Rogier Klomp aan. Klomp laat een algoritme in gesprek gaan met mensen die de computer helpen zoeken naar een nieuwe CEO.

Bias in Bias out | Hiring from MESA on Vimeo.

Het werk maakt de complexiteit van het thema kunstmatige intelligentie invoelbaar. Wat je in een computer stopt, komt er ook weer uit. Onvermijdelijk zitten daar vooroordelen tussen. En wie beslist wat erin gaat?

In een les kun je de leerlingen hetzelfde laten ervaren als de participanten in deze video. Door iedere keer de video stop te zetten als er een vraag in beeld komt en de leerlingen een antwoord te laten geven. Omdat de vragen steeds discutabeler worden, ervaren de leerlingen hoe complex en gevoelig het thema is.

Tip 2: Zoek naar prikkelende bronnen

Als een thema of voorbeeld je heeft gegrepen (‘Hier moet ik iets mee in de les!’), kun je op zoek gaan naar meer bronnen om dit thema te verdiepen. Ik zoek altijd naar bronnen uit:

  • de populaire cultuur: de wereld van de leerling,
  • de maatschappij,
  • wetenschap of kunst.

Deze manier van werken is geïnspireerd door het model van Authentieke Kunsteducatie van Emiel Heijnen. Het thema van je les krijgt urgentie (maatschappij), diepgang (kunst of wetenschap) en raakt aan de belevingswereld van de leerling (populaire cultuur).

Ik probeer ‘uitleggerige’ filmpjes die speciaal voor het onderwijs worden gemaakt vaak te vermijden. Liever een bron die vragen oproept, een beetje schuurt, iets aan de kaak stelt of de essentie van een thema raakt. ‘Show, don’t tell’: beter een kunstwerk over plastic afval dat kritische vragen stelt aan de toeschouwer, dan een educatieve animatie waarin wordt uitgelegd dat leerlingen geen afval op straat mogen gooien.

Tip 3: Sluit aan bij de belevingswereld van leerlingen

In de les over kunstmatige intelligentie gaan de leerlingen eerst onderzoeken welke rol deze techniek nu al in hun leven heeft. Ze komen erachter dat applicaties als Instagram, Snapchat, Google Maps, en Netflix gebruik maken van slimme algoritmes. Het is dus geen ver van mijn bed show!

Detail van denkplaat ‘Computer Says No’

Bij ieder lesonderwerp is er een originele werkvorm te bedenken waarbij de leerlingen onderzoeken welke relatie zij tot het onderwerp hebben of hun voorkennis ophalen.

Tip 4: Laat leerlingen zelf ontdekken

Check bij alles wat je de leerlingen zou willen uitleggen: is er een mogelijkheid om ze het eerst zelf te laten ontdekken?

Ter illustratie een oefening: Ga naar Google Images en type het woord ‘oma’ in.

  • Welke kenmerken zie je?
  • Geeft dit een divers en inclusief beeld van oma’s?
  • Zijn dit de oma’s die op het schoolplein staan op hun oppasdag?

Doe dit ook eens met het woord ‘bruid’.
Zeer waarschijnlijk ontdekte je zojuist dat het algoritme van google een wat eenzijdig, clichématig beeld heeft van ‘bruiden’ en ‘oma’s.’ Een beeld dat niet bij de dagelijkse realiteit van onze leerlingen aansluit.

Deze opdracht bedacht ik naar aanleiding van dit item van PBS News Hour:

Omdat AI een complex en abstract onderwerp is, was ik heel verheugd met dit item. Het eenvoudigweg eerst zelf ontdekken dat zoek-resultaten van google een eenzijdig beeld geven, is een eyeopener voor leerlingen.

Detail van denkplaat ‘Computer Says No’

Tip 5: Laat leerlingen zelf een standpunt innemen

Bij dit soort onderwerpen is er kans dat het een morele les wordt: sociale media zijn gevaarlijk, robotisering onpersoonlijk, media onbetrouwbaar, etcetera. Ik probeer zelf weg te blijven van oordelen en de leerlingen uit te nodigen om zelf een genuanceerd standpunt in te nemen.

Bij de les over kunstmatige intelligentie maakte ik een lijst met keuzes die de computer nu al voor ons kan maken. Deze keuzes variëren van het herkennen van een huidziekte tot het bepalen van een gevangenisstraf. Leerlingen beargumenteren zelf welke keuzes zij oké vinden en welke niet. En: bij welke keuzes ze het (nog) niet weten! Want omgaan met ‘iets niet zeker weten’ en ‘geen uiterst standpunt innemen’ zouden we nog meer mogen omarmen in deze tijd (naar mijn mening).

Tip 6: Formuleer een opdracht waarvan de uitkomst nog niet vast ligt

Bedenk naar aanleiding van je bron(en) een uitdagende opdracht voor je leerlingen. Formuleer een opdracht die duidelijk en gekaderd is, maar geen vaste uitkomst heeft.
Waar de leerlingen voor op onderzoek uit moeten en zelf tot een oplossing kunnen komen.

PO Voorbeeld uit de masterclass

Bron: Sandra Vermeij

In december sprak ik een deelnemer van de cursus 21st century skills in het onderwijs. Zij wilde haar leerlingen van groep 4 uitdagen met een opdracht rond het thema ‘kerst’. De meeste leerlingen vierden thuis geen kerst. En het lukte niet zo goed om andere opdrachten dan de klassieke kerstknutsels te bedenken. Toch wilde ze heel graag een prikkelende kerst-opdracht geven.

Samen bedachten we een opdracht waarbij de leerlingen ook met technologie aan de slag zouden gaan: Maak een lichteffect voor een lichtsnoer. Elke leerling kreeg 20 cm van een lichtsnoer aangewezen. De docent legde een divers aanbod aan materiaal (dat ze al had liggen) neer. De leerlingen snapten de opdracht direct en gingen enthousiast aan de slag. Ieder stukje lichtsnoer werd totaal anders(de uitkomst van de opdracht was open). Leerlingen die normaal gesproken niet zo enthousiast werden van knutselen, gingen ‘aan’ bij deze maak-opdracht.

Denk ook eens aan een ‘challenge’. Sommige leerlingen gaan keihard werken als ze een echt probleem mogen oplossen. Hier kun je de buitenwereld, zoals ondernemers in de wijk, ook heel goed bij betrekken. Zie ook de volgende tip:

Tip 7: Vraag feedback en betrek experts

Voordat je de les uit gaat voeren, kun je al feedback vragen. Bijvoorbeeld van een leerling die een paar klassen hoger zit. Vaak kunnen deze leerlingen heel scherp feedback geven op een lesopdracht!

Of betrek iemand die expertise heeft over het onderwerp: zijn de vragen die ik in deze les wil bespreken relevant in het vakgebied? Dekt dit de lading? Heb je een prangende kwestie waarover mijn leerlingen mee kunnen denken?

Zelf vroeg ik datajournalist Winny de Jong om mijn les over kunstmatige intelligentie te factchecken, nadat ik geïnspireerd was door een interview met haar op Radio 1.

Tip 8: Gebruik gratis lesmateriaal

Je hoeft niet alles zelf uit te zoeken. Online is er steeds meer goed vernieuwend lesmateriaal te vinden. In de cursus 21st century skills voor het Onderwijs spreek ik vaak docenten die samen willen uitzoeken hoe ze bestaand lesmateriaal kunnen implementeren, op een manier die bij hen past.

Gratis en goed lesmateriaal:

Blijf op de hoogte!

Tot slot

Ik hoop dat ik wat van mijn ‘educatieve ontwerp-vreugde’ heb kunnen overbrengen in dit artikel. Als je nog vragen hebt, of andere ervaringen wil delen, laat het weten!

Meldrid Ibrahim
Trainer bij September Onderwijs

Meldrid Ibrahim


Wil je meer weten over de cursus 21st century skills van September Onderwijs?

Bekijk dan de de cursus 21st century skills in het onderwijs hier!

Gerelateerde trainingen

Incompany traject in het kort

Verkenning van de ontwikkelsituatie in jouw organisatie of team

Flexibele samenstelling van intern programma in goed overleg

Combinatie van teamtrainingen en individuele coaching

Praktijkgerichte oefeningen met werkplezier

Vraag onze brochure aan

Bekijk ons cursusaanbod

Verhalen uit het onderwijs

Coachtechnieken en werkvormen

Misschien vind je dit ook interessant?