Hoe geef je mbo-studenten de tools mee om wendbaar en zelfstandig de praktijk in te gaan? Die vraag stond centraal in het traject dat CIV Water samen met de onderwijsteams van Firda, Aeres en September heeft opgezet. Vanuit hun gedeelde ambitie, namelijk toekomstbestendig onderwijs ontwerpen dat aansluit bij de behoeften van de praktijk, bundelden zij hun krachten om docenten te ondersteunen in hun ontwikkeling naar het coachend lesgeven.
CIV Water, die de ontwikkeling van mbo’ers in de watersector ondersteunt, ontwierp dit traject in nauwe samenwerking met verschillende onderwijsteams (Firda- Aeres) en een groot aantal bedrijven die zich langdurig wilden verbinden aan de ontwikkeling van het onderwijs bedrijfsleven. De afgelopen jaren zijn al belangrijke stappen gezet in het vormgeven van hybride onderwijs waarbij studenten meer leren in de praktijk van praktijk experts en bedrijven meer betrokken worden bij het onderwijs op school. Nu ligt de focus op de docent: hoe kunnen zij studenten activeren, sturen op houding en gedrag, en ruimte geven voor eigen regie? In deze blog vertelt Edde Damstra, projectleider van CIV Water, hoe didactisch (beeld)coachen hierbij een krachtig middel bleek te zijn, waarom juist deze samenwerking zo goed werkte, en hoe dit bijdraagt aan blijvende verandering in de klas.
De keuze voor didactisch coachen en beeldcoachen
“Binnen het bredere programma rondom onderwijsvernieuwing was didactisch (beeld)coachen slechts een klein onderdeel, maar wel essentieel. Het ging hier namelijk niet om een paar aanpassingen; het onderwijs moest fundamenteel opnieuw worden vormgegeven. Een nieuw onderwijsmodel vroeg om een nieuwe manier van denken, handelen én een andere houding van de docenten.
De vraag die al snel opkwam was: ‘hoe professionaliseer je docenten op zo’n manier dat zij deze verandering kunnen dragen en vormgeven?’ In die zoektocht kwamen we in aanraking met didactisch beeldcoachen. We hebben verschillende partijen bekeken, maar uiteindelijk viel de keuze op September Onderwijs. De manier waarop trainer Noah dit vormgaf sloot naadloos aan bij onze visie op docentprofessionalisering en het ontwikkelen van wendbaar vakmanschap. Precies wat we nodig hadden om deze verandering goed te laten slagen!
Verandering vraagt tijd en eigenaarschap
Het professionaliseren van medewerkers en het veranderen van houding en gedrag gebeurt niet zomaar. Mensen werken vanuit bestaande patronen, gewoontes en overtuigingen. Als je dan met een geheel nieuw onderwijsmodel komt en vraagt om het oude los te laten, betekent dat een enorme cultuurverandering en dus ook zeker wat weerstand.Om die reden is bij Firda een vijfjarig programma opgezet waarin docenten actief hebben meegebouwd aan het nieuwe onderwijsmodel. Ze stonden niet aan de zijlijn, maar kregen de kans om zelf mee te bouwen aan het nieuwe onderwijsmodel. Via workshops en inspiratiedagen werden zij meegenomen in een nieuwe manier van kijken, denken en handelen. Steeds stond de vraag centraal: Wat willen we, waarom willen we dit, en wat is de meerwaarde? Alleen door die vragen samen te beantwoorden kun je loslaten wat je misschien al 20 of 30 jaar gewend bent te doen.
Het voorwerk zat dan ook niet in kant-en-klare oplossingen, maar in het gezamenlijk ontwikkelen van een nieuw gedachtegoed. Pas daarna kwam de stap: Wat betekent dit concreet voor mij als docent? Wat is mijn bijdrage? En hoe geef ik op deze manier les?
Juist in dat proces is het waardevol als je eigen handelen wordt vastgelegd op video, zodat je hierop kunt reflecteren en gerichte feedback kunt ontvangen. Het is ontzettend leerzaam om hier dan feedback op te krijgen, of om jezelf feedback te geven. Want écht veranderen vraagt lef: samenwerken, je kwetsbaar durven opstellen, oefenen, en vooral gaan doen.
Openstaan voor verandering
Dat verandering vaak weerstand oproept, is logisch en menselijk. Veel docenten werken al jarenlang met veel toewijding en vanuit een bepaalde visie. Wanneer er dan ineens gezegd wordt: ‘We gaan het anders doen’, roept dat begrijpelijkerwijs vragen op. ‘Heb ik het dan al die tijd niet goed gedaan?’ Wat iemand zelf heeft bedacht of ontwikkeld wil je niet zomaar ’tussen de oren duwen van een ander duwen’, zeker niet als het gaat om iets persoonlijks als lesgeven.
De stap naar een andere manier van kijken naar onderwijs en het samen met bedrijven opnieuw vormgeven ervan, bleek dan ook spannend. Het vroeg van docenten dat ze hun eigen werk openstelden voor gesprek, feedback en verandering. Dat is niet niks. In gesprek gaan over je eigen lespraktijk, je vertrouwde werkwijze loslaten en samen iets nieuws opbouwen is uitdagend, maar ook de sleutel tot echte vernieuwing.
Een gevoel van veiligheid dankzij het groepsverband
Voor sommige docenten was didactisch beeldcoachen geen onbekend terrein, ze hadden er jaren geleden al eens mee gewerkt. Die herkenning zorgde voor openheid in het gesprek. Tegelijkertijd vonden anderen het best spannend. Het doorlopen van het traject vraagt namelijk lef om jezelf te laten zien in je lespraktijk, en nog meer om daar feedback op te krijgen of zelfs aan jezelf te geven. Juist daarom was het zo waardevol dat we dit traject in groepsverband deden. Door het samen te doen, ontstond er een gevoel van veiligheid. Dan wordt het normaler dat iemand meekijkt tijdens je les. De deelnemers waardeerden het heel erg, voelden zich er veilig bij en vonden het ook leuk om wat aandacht te krijgen voor een stukje professionalisering.
Vijf docenten en onderwijskundigen hebben zich opgegeven als kartrekker. Zij willen zich nog meer verdiepen in didactisch (beeld)coachen. Belangrijk hierbij is dat deelnemers zelf aangeven dat ze zich hier graag in willen kwalificeren. Het moet niet alleen bijdragen aan de onderwijsontwikkeling, maar ook passen in hun persoonlijke loopbaan. Daarom krijgen zij extra tijd en ruimte. Naast teamleden nemen ook twee onderwijskundigen van buiten het team deel. Soms is het juist waardevol als iemand met een frisse blik en coachvaardigheden van buitenaf meekijkt. Op die manier ontstaat er een mooie balans tussen de vertrouwde veiligheid van het team en de vernieuwing die van buiten komt. Samen leggen we zo een stevige basis voor een cultuur van leren en ontwikkelen, waarin docenten zich gesteund voelen én de ruimte krijgen om hun professionaliteit verder te versterken.
Nieuwsgierig geworden naar de training Didactisch coachen, of benieuwd hoe September jouw school ook verder kan helpen? Neem vrijblijvend contact met ons op, wij staan altijd klaar om met je te sparren over de mogelijkheden!
