Differentiëren in de klas

In een klas van 25 leerlingen is het logisch dat er verschillen zijn tussen de niveaus van de leerlingen. Als docent wil je graag het beste uit je les halen en tegelijkertijd elke leerling tot hun recht laten komen. Door te differentiëren kun je dit bereiken. Voordat je denkt zelf het wiel opnieuw te moeten uitvinden: dit is nergens voor nodig. Met een paar kleine aanpassingen en praktische tips van trainer Marc Meerman, kom jij al een heel eind met differentiëren! 

Wat is differentiëren?

Eigenlijk is differentiatie in de klas niets anders dan rekening houden met de verschillen tussen leerlingen om goed aan te kunnen sluiten op ieder individu.  Als je aansluit bij de behoeften van de leerling, verhoog je de motivatie en daarmee ook het leerrendement.

Er zijn drie manieren van differentiëren die het meest gangbaar zijn:

1 . Op basis van tempo: de ene leerling gaat sneller door de lesstof heen dan de ander
2.  Op basis van instructie: de ene leerling krijgt een instructie, de ander gaat alvast aan de slag met de opdracht
3.  Op basis van verwerking: leerlingen mogen kiezen waar ze als eerste mee aan de slag gaan. Wanneer er bijvoorbeeld 3 opdrachten zijn, kan de leerling zelf kiezen welke opdracht hij of zij als eerste doet.

“Zie differentiëren vooral niet als een belemmering, maar juist als handige tool.”

Waar docenten huiverig voor kunnen zijn, is het idee dat differentiëren heel veel werk is. Marc: “Dit hoeft in principe niet zo te zijn, al ben je in het begin natuurlijk wat drukker met het bedenken van verschillende opdrachten. Begin klein. Neem een klas waarbij alles al vrij makkelijk gaat en waar je geen ordeproblemen hebt. Kies dan een onderwerp dat je zelf interessant vindt en neem dan één van de manieren van differentiatie.  Gaat dat goed? Dan kun je het de volgende keer bij een wat moeilijkere klas proberen. Zie differentiëren vooral niet als een belemmering, maar juist als handige tool.”

Tips uit de praktijk waar je direct mee verder kunt!

1. Leerlingen kunnen aan het begin van de les een testje maken zonder van tevoren iets geleerd te hebben. Hebben ze alles goed, dan kunnen ze aan de slag met de opdrachten en eventuele verdieping. Hebben ze 2 of 3 vragen goed, dan kunnen ze meedoen met de normale les. En hebben ze 1 vraag goed, dan doen ze mee met de normale les én krijgen ze extra uitleg. 
2. Wanneer er een aantal verschillende dingen gedaan moeten worden in de les, bijvoorbeeld het inzien van een toets en het maken van een praktische opdracht over het vak, kun je de leerlingen de keuze geven met welk onderdeel ze als eerste beginnen. 
3. Marc: “Als ik tijdens mijn geschiedenislessen een les geef over de Tweede Wereldoorlog, hoeft van mij niet iedereen per se een ’standaard’  verslag te schrijven. Andere vormen zijn ook zeker welkom, zoals bijvoorbeeld een stripverhaal of een toneelstuk. Het gaat dan allemaal over hetzelfde onderwerp, maar je geeft de leerling de keus over hoe je ze het onderwijs aanbiedt. “

“Is iemand veel bezig met TikTok? Laat diegene dan eens een video maken over het te leren onderwerp!”

“Tip 3 heeft ook te maken met differentiatie op basis van interesse. Wanneer je als docent elementen van didactisch coachen toepast in je lessen en écht in gesprek gaat met een leerling, komt ook aan bod wat de interesses zijn, waar iemand goed in is en wat iemand als kind graag deed en nog steeds doet. Als een leerling aangeeft dat hij of zij altijd aan het optreden was voor de hele familie, is het maken van een toneelstuk in plaats van een verslag natuurlijk erg geschikt voor deze leerling. En is iemand veel bezig met TikTok? Laat diegene dan eens een video maken over het onderwerp! Dit is niet alleen leuker voor beide partijen, ook de intrinsieke motivatie van de leerling zal hierdoor omhoog gaan.”

Benieuwd naar wat je kunt verwachten van een training ‘Differentiëren in de les’? Lees hier de ervaring van MBO docente Hélène Vos.