fbpx
Heb je een vraag?
Stel hem ons persoonlijk!
1

✓ Beoordeeld met een 8,9

✓ 10+ jaar ervaring

✓ CRKBO & NRTO gecertificeerd

Gemiddelde
beoordeling

8.9

Zelfstandige leerlingen en betrokken docenten: hoe Jan Arentsz onderwijs vernieuwt | Blog

Enkele jaren geleden stond het Jan Arentsz in Zuid-Scharwoude voor een interessante uitdaging: het traditionele onderwijs voldeed niet langer aan de behoefte van de leerlingen. Ouders, leerlingen en docenten sloegen de handen ineen om samen na te denken over de toekomst van het onderwijs. Om dit waar te kunnen maken, schakelden zij de hulp van September Onderwijs in, en volgden zij een traject Didactisch Coachen op maat.

René is schoolleider en docent Aardrijkskunde op het Jan Arentsz in Zuid-Scharwoude. September Onderwijs sprak René uitgebreid over de weg naar coachend onderwijs, de ervaring met de trainingen Didactisch coachen én hij deelt diverse tips over het creëren van een fijne schoolcultuur.

Zweet op de juiste rug

René: “We merkten aan onze leerlingen dat ze behoefte hebben aan coachend begeleiden, omdat het traditionele onderwijs niet meer aansluit bij wat zij willen. Leerlingen willen gezien worden en hebben weinig aan algemene opmerkingen als: “Je moet beter je best doen” of “Je moet vaker je huiswerk af hebben.” Dit soort feedback roept vaak weerstand op, want ze ervaren dat hun inspanningen niet worden erkend. Zo horen we ook vaak: “Maar thuis ben ik wel lang bezig met mijn huiswerk, maar dat zien jullie niet.” Op die manier werd er geen recht gedaan aan de leerling. De vraag is ook; hoe werken ze aan hun huiswerk en welke leerstrategie passen ze toe en is dit de juiste voor deze leerling. Nu richten we ons veel meer op de persoonlijke behoeften van leerlingen en werken we gepersonaliseerd. Een belangrijk uitgangspunt in ons onderwijs is dat leerlingen zelf verantwoordelijkheid nemen. Het gaat om “zweet op de juiste rug”: niet alleen de docent is aan het werk voor de leerling, maar vooral de leerling zelf. Of het leerproces nu snel verloopt of juist wat meer tijd nodig heeft, er moet ruimte zijn om in eigen tempo te ontdekken wat het beste bij de leerling past. We zien dit nu terug doordat leerlingen op hun eigen manier en tempo resultaten behalen. Of het gaat om een cijfer halen, een mail schrijven naar een docent, of een geschikte werkplek vinden, dat maakt niet uit. Het gaat erom dat zij de vaardigheden ontwikkelen die nodig zijn om verantwoordelijk te worden voor hun eigen leerproces.

Keuzemomenten in de les

We merken duidelijk aan de leerlingen hoe zij omgaan met verschillende lesstijlen. Bijvoorbeeld wanneer nieuwe docenten bij ons starten, net van de opleiding of afkomstig van een school met een traditioneel onderwijssysteem. Vaak zien we dan dat leerlingen zich sneller afzetten, wat kan leiden tot ordeproblemen. Een docent die zegt: “Nu allemaal stil, je moet 40 minuten luisteren,” zal weinig aansluiting vinden bij deze leerlingen. Ze willen regie over hun eigen leerproces en de mogelijkheid om zelf keuzes te maken. Voor leerlingen is het belangrijk dat er in de les keuzemomenten zijn, niet alleen in simpele zaken zoals waar ze zitten, maar vooral op basis van leerstrategieën. Denk aan keuzes zoals werken met een samenvatting, een werkboek, of een filmpje. Dit geeft hen de ruimte om op hun eigen manier en tempo hun leerproces te bevorderen. Overigens geven we dit in sollicitatiegesprekken aan, zodat nieuwe docenten weten wat we verwachten en kunnen beoordelen of coachend lesgeven bij hen aansluit – en daarmee ook de school.

Verantwoordelijkheid en ontwikkeling

De effecten hiervan zien we terug, vooral in de bovenbouw en bij leerlingen die doorstromen naar het mbo. Van daaruit krijgen we vaak terug dat onze leerlingen ‘mondiger’ zijn, al noemen wij het liever zelfbewuster. Ze durven naar een docent te stappen als ze iets niet begrijpen, kunnen beter plannen en organiseren, en kunnen de juiste leerstrategie toepassen. Het zijn vaardigheden die ze tijdens hun tijd bij ons ontwikkelen en waarmee ze verantwoordelijkheid leren nemen voor hun eigen leerproces. Aan de voorkant, bijvoorbeeld tijdens open dagen, maken we al duidelijk dat dit de manier is waarop wij werken. Dit is een bewuste keuze en past bij sommige leerlingen beter dan bij anderen. Zo merken we bijvoorbeeld dat vwo-leerlingen vaak nog wel waarde hechten aan een meer traditionele aanpak, zoals het overschrijven van aantekeningen of een sterk gestructureerde uitleg. Vmbo-leerlingen daarentegen gedijen juist goed bij onze aanpak. Leerlingen zelf zijn doorgaans positief over onze werkwijze, maar bij ouders ligt dat soms anders. Zij verwachten soms nog traditionele methoden, zoals strafregels schrijven of een hardere aanpak. Dat is echter niet de richting die wij op willen; onze focus ligt op verantwoordelijkheid en ontwikkeling

Didactisch Coachen: van theorie naar natuurlijk handelen in de klas

Wat ons het meest is bijgebleven uit de trainingen Didactisch Coachen, is dat het voelt als een proces van doorleven en doorvoelen. Persoonlijk merk ik dat het een automatisme is geworden. Sommige dingen doe ik inmiddels gewoon in de les, zonder er bewust bij stil te staan. Het is onderdeel geworden van wie ik ben als docent. Tijdens de trainingen worden vaak praktijkvoorbeelden gegeven die ik direct uitprobeer in mijn lessen. Als het werkt, neem ik ze de rest van mijn carrière mee. Dit geldt ook voor veel collega’s. De training werd gegeven door Sabrina, een ervaren trainer van September. Ze bereidt altijd iets voor, maar past zich moeiteloos aan wanneer blijkt dat we tijdens een sessie een andere richting op willen. Haar flexibiliteit en vermogen om in te spelen op wat nodig is, sluiten perfect aan bij onze werkwijze. Hoewel er een duidelijk doel is, weet Sabrina ruimte te bieden voor aanpassingen. Dit zorgt ervoor dat iedereen zich gehoord voelt en optimaal kan bijdragen. Na alle bijeenkomsten met de kartrekkers –  collega’s die zich hier extra in verdiepen en later ook de rest van de school hierin meenemen – zullen zij deze kennis en inzichten overbrengen aan de rest van het team. Op die manier wordt de aanpak breed gedragen binnen de school.

Practice what you preach

Draagvlak creëren is voor ons essentieel, en daarbij geldt: practice what you preach. Als we willen dat leerlingen keuzes krijgen, dan moeten we diezelfde ruimte ook aan docenten bieden. In het eerste jaar van onze nieuwe koers hebben we daarom tijdens inspiratiesessies docenten keuzes gegeven: waar wil je bij aansluiten, wat past bij jou, en waar heb je behoefte aan? We hebben veel tijd geïnvesteerd in het betrekken van collega’s bij onderwerpen zoals coaching en didactiek. Ze kregen de ruimte om te oefenen en te ontdekken wat bij hen past, waarna we samen stappen hebben gezet richting een gemeenschappelijke didactische aanpak. In de huidige fase, samen met de kartrekkers  hebben we afgesproken wat het minimum is waaraan alle collega’s moeten voldoen. Hier hebben docenten de afgelopen tijd mee kunnen experimenteren, waarbij iedereen in zijn eigen tempo groeide. Dat is ook goed; het is logisch dat de één verder is dan de ander. Vanaf komend jaar willen we echter een bepaald basisniveau bereiken voor iedereen. Voor nieuwe docenten ligt de lat daarmee meteen hoog. De vraag die we onszelf stellen, is: wat hebben zij nodig om aan deze standaard te voldoen?

Collega’s actief betrekken

We besteden veel aandacht aan hoe onze collega’s leren voordat we kennis overdragen. Dit sluit aan bij dezelfde didactiek die we hanteren voor onze leerlingen. Je kunt als schoolleiders of kartrekkers wel zeggen: “Dit gaan we doen, punt,” maar dat werkt slechts tijdelijk. Na een halfjaar begint het af te brokkelen als collega’s zich er niet echt bij betrokken voelen. Het is daarom belangrijk om goed te kijken naar wat bij de groep past: welke werkvormen en elementen gebruik je, en welke laat je liggen? Dit vraagt om een bewuste afweging en het actief betrekken van collega’s. Zo creëer je niet alleen draagvlak, maar zorg je er ook voor dat de aanpak blijvend effect heeft.

Investeer in informele gesprekken

Een belangrijke tip is om te investeren in informele gesprekken. Roep collega’s niet alleen als er iets misgaat, maar spreek elkaar ook in de gang of de personeelskamer aan. Dit helpt bij het opbouwen van een goede relatie. Bij ons werkt het goed omdat we een kleinschalige school zijn, wat het makkelijker maakt om een gezamenlijke cultuur te creëren waar iedereen zich verantwoordelijk voelt voor de school. Als iemand met een idee komt, moedigen we aan om het uit te voeren, zolang het binnen de visie van de school past. Als het niet werkt, kijken we samen hoe we het kunnen verbeteren, zonder direct af te rekenen. Dit vertrouwen stelt collega’s in staat om hun creativiteit te uiten en uit te blijven dragen. We zijn absoluut geen topdown organisatie. We hebben zelfs de organisatie verplat, waar iedereen zijn/haar verantwoordelijkheid in kan nemen.

Betrek ouders én leerlingen

Dit alles is tot stand gekomen door ouders en leerlingen actief te betrekken. Tip: zorg ervoor dat je ouders en leerlingen in het proces betrekt, bijvoorbeeld voor advies bij de ontwikkeling. Dit kan formeel via een contactouder groep, maar betrek ze ook bij studiedagen. Zo voelen zij zich gezien en gehoord. Niet alle ouders zullen meedenken, maar ze krijgen wel de kans om dat te doen. Laatst hebben we bijvoorbeeld ouders en leerlingen uitgenodigd voor een studiedag over de visie op beoordelen. Dit leidde tot een belangrijk inzicht: leerlingen krijgen vaak veel toetsen. Sommigen van hen hebben wel 130-140 toetsen per jaar, wat neerkomt op 4-5 toetsen per week. Dit is dan ook een actiepunt voor de school om iets aan de te doen in het belang van het mentaal welbevinden van de leerling. Als we zeggen dat we de leerling belangrijk vinden, dan moet je je afvragen of dit wel in lijn is met die boodschap. Uiteindelijk staat de leerling centraal. Alles wat we doen moet ten goede komen aan de leerlingen, en dat benadrukken we altijd. Wanneer je duidelijk maakt waar je naartoe wilt als school, zullen collega’s deze visie ook gaan omarmen.”


Ook een training Didactisch Coachen voor jouw team?

Hoe help je leerlingen zelfstandiger te worden en regie te nemen over hun leerproces? Op het Jan Arentsz speelt coachend lesgeven een grote rol, met meer keuzes en maatwerk voor leerlingen. Om dit te realiseren, volgden docenten bij September Onderwijs de training Didactisch Coachen (Voerman & Faber, 2017). Tijdens deze cursus oefen je met coachtechnieken zoals gerichte vragen, effectieve feedback en het stimuleren van eigenaarschap. Zo creëer je lessen waarin leerlingen écht groeien.

Wil je dit ook in jouw klas? Ontdek de training Didactisch Coachen!

Gerelateerde trainingen

Incompany traject in het kort

Verkenning van de ontwikkelsituatie in jouw organisatie of team

Flexibele samenstelling van intern programma in goed overleg

Combinatie van teamtrainingen en individuele coaching

Praktijkgerichte oefeningen met werkplezier

Vraag onze brochure aan

Bekijk ons cursusaanbod

Verhalen uit het onderwijs

Coachtechnieken en werkvormen

Misschien vind je dit ook interessant?