Feedback, je hoort het natuurlijk overal in het onderwijs. Leerlingen krijgen het van docenten. Collega’s geven het elkaar. Maar hoe vaak gebeurt het andersom? Hoe vaak vragen we eigenlijk aan leerlingen wat zíj vinden van onze lessen?
Het antwoord is: nog niet vaak genoeg. En dat is zonde. Want leerlingen zien en voelen als geen ander hoe het lesgeven binnenkomt. Hun feedback kan ontzettend waardevol zijn. Mits je bereid bent om er echt naar te luisteren.
Feedback geven en leskwaliteit
Er is inmiddels flink wat onderzoek naar gedaan feedback van leerlingen, waaronder een grote meta-analyse waarin 23 studies zijn samengevoegd. Daaruit blijkt dat feedback van leerlingen een positief effect heeft op de kwaliteit van lesgeven. De gemiddelde effectgrootte was d = 0.27. Om je hier een beeld bij te geven: een effect van 0.2 wordt gezien als een klein effect. Een effectgrootte van 0.5 is een gemiddeld effect. Die 0.27 zit dus aan de lage kant van gemiddeld, maar is nog steeds waardevol.
Er zijn echter ook dingen die je kunt doen om die effectgrootte te vergroten. Sommige docenten bespreken bijvoorbeeld feedback met hun leerlingen, waardoor het effect sterker wordt. Dus niet alleen een formulier laten invullen en klaar, met echt het gesprek aan gaan over wat er speelt.
Dus: als je leerlingfeedback slim inzet, bijvoorbeeld mét begeleiding en met gesprekken erover in de klas, kan het effect waarschijnlijk veel hoger liggen dan 0.27.
Wat zeggen leerlingen eigenlijk?
Leerlingen letten op dingen die jij misschien niet altijd doorhebt:
- “De uitleg gaat te snel.”
- “Ik weet niet goed wat er van me verwacht wordt.”
- “De klas is vaak onrustig en dan lukt het me niet om op te letten.”
Dit soort opmerkingen kun je gebruiken om je les te verbeteren. Je hoeft echt niet je hele aanpak om te gooien. Kleine aanpassingen kunnen al een groot verschil maken. Denk aan helderdere instructies, iets meer ruimte voor vragen, of betere structuur in je les.
Wat houdt docenten tegen?
Toch vinden veel docenten het spannend om feedback te vragen. Logisch. Het voelt kwetsbaar. Wat als leerlingen negatief zijn? Wat als je het eigenlijk liever niet wíl weten?
Feedback vraagt om lef. En ook om vertrouwen: in jezelf én in je leerlingen. Want vaak willen ze helemaal niet ‘klagen’, maar juist meedenken en meehelpen. En als leerlingen merken dat je hun mening serieus neemt, voelen ze zich ook meer betrokken. Daarnaast laat je direct het goede voorbeeld zien: dat je altijd van feedback iets kunt leren, en hoe je daarmee omgaat. Andersom verwachten we ook van onze leerlingen dat zij met feedback aan de slag gaan, dus waarom doen we dat zelf eigenlijk niet?
Wat de docent met feedback doet
De docent speelt een belangrijke rol in het feedbackproces. Feedback krijgen is één ding, maar wat je ermee doet, hangt helemaal af van de leraar. Volgens het onderzoek zijn de volgende eigenschappen van docenten bepalend of feedback echt effect heeft:
- Datageletterdheid – Kun je feedback begrijpen en interpreteren?
- Zelfvertrouwen – Geloof je dat je dingen kunt verbeteren?
- Attributies – Schrijf je succes of falen toe aan jezelf of externe factoren?
- Vakinhoudelijke kennis – Begrijp je waar het over gaat?
- Leerdoelgerichtheid – Ben je gericht op beter worden, of op ‘goed genoeg zijn’?
- Hoe belangrijk je feedback vindt – Als je denkt “leerlingen weten toch niks van didactiek”, dan doe je er waarschijnlijk ook weinig mee.
Die eigenschappen kun je niet altijd in je eentje veranderen. De organisatie moet ondersteunen, met begeleiding, goede feedbackrapporten, en scholing.
Wat is ‘goede leskwaliteit’?
Feedback van leerlingen is alleen nuttig als het iets zegt over wat werkt. Daarom moeten we weten: wat is eigenlijk kwalitatief goed onderwijs?
Er zijn allerlei modellen, maar veel onderzoekers komen uit op drie of vijf hoofdkenmerken van effectieve lessen, bijvoorbeeld:
- Ondersteunend klasklimaat – Voelt de klas veilig en positief aan?
- Goede klassenorganisatie – Is er rust, duidelijkheid, structuur?
- Heldere instructie en activering – Worden leerlingen aan het denken gezet?
- Aansluiten bij verschillen – Past de les zich aan aan verschillende niveaus?
- Leerstrategieën aanleren – Leren leerlingen hoe ze moeten leren?
Leerlingen kunnen deze kenmerken vrij goed beoordelen, en dus kan hun feedback iets zeggen over de kwaliteit van je lesgeven – als je weet waar je naar kijkt.
Verder lezen: wat is een ‘goede les’
Wil je meer weten over de kenmerken die een goede les maken? In de blog ‘wat is een goede les’ gaan we hier dieper op in.
Hoe pak je het vragen om feedback aan?
Het gaat niet om ‘goed’ of ‘fout’, maar om inzicht. En eerlijk is eerlijk: niemand is ooit uitgeleerd, zeker niet als docent. Dus waarom zouden we de mensen die het dichtst bij ons lesgeven staan (de leerlingen) buiten beschouwing laten?
Als je serieus werk wilt maken van leerlingfeedback, dan:
- moet je als leraar kunnen begrijpen en verwerken wat ze zeggen;
- moet de schoolleiding helpen met begeleiding en een veilige cultuur;
- moet je feedback koppelen aan duidelijke ideeën over goed onderwijs.
Een paar praktische tips:
- Gebruik een goede vragenlijst. Niet te vaag, maar gericht op concrete lesaspecten (uitleg, structuur, tempo, sfeer).
- Vraag het regelmatig, niet alleen aan het einde van het jaar.
- Neem de tijd om de resultaten te bespreken – met jezelf, met collega’s, en vooral met je klas.
- Laat zien wat je doet met de feedback. Al is het maar: “Jullie gaven aan dat jullie de opdrachten onduidelijk vonden, dus ik heb ze nu iets simpeler opgeschreven. Ik hoor graag wat jullie er nu van vinden.”
- Richt het einde van je lessen zo in dat je ook altijd een stukje feedback ophaalt.
Bronnen
Röhl, S., Bijlsma, H., & Schwichow, M. (2025). Can feedback from students to teachers improve different dimensions of teaching quality in primary and secondary education? A hierarchical meta-analysis.
