Geschreven door: HBO docent & September trainer Janet van Mil
Voor mijn Master Onderwijskunde heb ik onderzoek gedaan naar het succes van informeel leren in onderwijsteams, door middel van in Communities of Practice. Ik werd hier zo enthousiast van, dat ik mijn bevindingen graag met jullie deel. Ook geef ik in dit blog een aantal tips voor succesvol samenwerken in een Community of Practice (CoP).
Hoe wordt een training effectief?
Hoe kan het toch dat scholen veel geld en tijd steken in de professionalisering van docenten, maar dat uiteindelijk maar weinig trajecten echt effectief zijn? Dit is een opvallende conclusie van meerdere onderzoekers. Ze zeggen zelfs dat maar 10% van het leren via formele trainingen gebeurt. Ook al is dit niet wetenschappelijk bewezen, er zit waarschijnlijk toch een kern van waarheid in. Volgens de urennormen overzichten in het onderwijs is er veel tijd beschikbaar voor formeel en informeel leren in een onderwijsteam. Hoe zet je deze beschikbare tijd nuttig in, zodat de onderwijskwaliteit verbetert? Een training gecombineerd met leren in een Community of Practice kan hiervoor de oplossing zijn. Aandacht voor de transfer van de training naar de onderwijspraktijk met behulp van informele leerinterventies, zoals intervisie, gezamenlijk onderwijs ontwikkelen en coaching op de werkvloer, zorgen ervoor dat de kennis wordt toegepast.
Community of Practice
Etienne Wenger is de grondlegger van het concept ‘Community of Practice’. CoP’s zijn groepen mensen die hun kennis en ervaringen rond een bepaald thema of vakgebied delen en met elkaar leren om beter met de problemen en uitdagingen in de praktijk om te gaan. (Coenders, 2020). En die uitdagingen zijn er genoeg in het onderwijs. Thema’s als kansenongelijkheid, leven lang leren, digitalisering, gepersonaliseerd leren en passend onderwijs zijn ‘hot’. Het is dan ook niet verkeerd om eerst gezamenlijk te starten met een training, waarin de docenten een gezamenlijke visie op leren ontwikkelen en kennis opdoen om hun lessen inspirerend en toekomstgericht aan te bieden. Van daaruit kan een CoP ontstaan, waarbij de docenten leren door samen te werken. Deze manier van leren valt onder de stroming sociaal-constructivisme. Theoretici van het sociaal-constructivisme zien leren als het resultaat van een gezamenlijk proces. Bekwaamheid en kennis zijn het resultaat van interactie tussen personen en ontstaan als mensen kennis delen, die kennis expliciteren en samen verder ontwikkelen. (Deen & Rondeel, 2017) Door samen te leren, biedt deze manier van werken direct mogelijkheden voor teambuilding en het creëren van een gezamenlijk identiteit. Een CoP en het sociaal-constructivisme zijn vooral een manier van kijken naar leren, het is geen instrument of leerinterventie. Elke community is dan ook uniek en vindt zijn eigen manier van samen leren.
Wat heb je nodig?
Leidinggevenden kunnen leren docenten te stimuleren door omstandigheden voor informeel leren te creëren, hen te coachen en een voorbeeldrol aan te nemen. Kennis delen, open staan voor nieuwe ideeën en docenten positieve feedback en erkenning geven, dragen bij aan informeel leren. Verder is een veilige schoolcultuur van belang, waarin docenten elkaar helpen en van elkaar kunnen leren. Docenten leren op verschillende manieren. De een geeft de voorkeur aan boeken en artikelen lezen, de ander leert door de kunst af te kijken of door te oefenen en te experimenteren. Het bezoeken van elkaars lessen is een van de meest effectieve manieren van leren. Je kunt hierbij gebruik maken van beeldcoaching. Hierbij wordt (een deel van) de les gefilmd, zodat de docent zelf terug kan kijken naar zijn eigen handelen en hierop kan reflecteren. Doe je dit met elkaar, dan kom je tegemoet aan de verschillende leerstijlen van docenten.
Troika Consulting
Samen leren doe je door regelmatig intervisie momenten in te plannen. Een van mijn favoriete werkvormen voor intervisie is Troika Consulting. Je oefent met hulp vragen, persoonlijke leerdoelen duidelijk maken en oplossingsgericht denken. Daarnaast bouw je vertrouwen op door wederzijdse ondersteuning te bieden. Je kunt de werkvorm zowel live als online in breakout rooms doen.
Het werkt als volgt:
- Vorm groepjes van 3 docenten.
- Iedere docent schrijft een situatie op, die hij lastig vindt, waar hij graag advies over ontvangt.
- 1 docent is de “cliënt”, de andere 2 de “consultants”.
- Leg in 1 minuut jouw uitdaging uit.
- In 2 minuten mogen de consultants verhelderende vragen stellen.
- De cliënt draait zich nu met zijn rug naar de andere deelnemers (dit is belangrijk, je mag alleen luisteren).
- In 5 minuten genereren de consultants mogelijke ideeën, oplossingen, advies (de cliënt luistert alleen).
- Na 5 minuten draait de cliënt zich om en deelt wat hij/zij het meest waardevol vond van de adviezen.
Herhaal dit tot iedereen aan de beurt is geweest. Een leuke interactieve werkvorm, waar altijd wel iets uitkomt waar je wat aan hebt. En prima zelf te organiseren!
Leren in een CoP middels Scrum
In een CoP komen groepen docenten samen om met en van elkaar te leren. Heb je wel eens gehoord van de Scrum methodiek? Scrum is een eenvoudig te begrijpen raamwerk om structuur te bieden aan het ontwikkelen van onderwijs, waarbij de docenten en de leerlingen aan zet zijn. Door intrinsieke motivatie, focus en samenwerking, ontstaat er meer werkplezier en dus groeigeluk voor het docententeam!
Ook op zoek naar een effectieve training?
Ben je op zoek naar een training die impact heeft op de ontwikkeling van de docent en waarvan je de resultaten ziet op de werkvloer? Zoek je naar groeigeluk voor zowel de docent als het onderwijsteam en de school? Dan ben je bij September Onderwijs aan het goede adres! Wij bieden interactieve trainingen met veel aandacht voor de transfer naar de praktijk, middels oefeningen en transferopdrachten. Onze cursussen, masterclasses en op maat gemaakte trajecten bestaan uit trainingen aangevuld met coaching, zodat het leren ook doorgaat als je weer voor de klas staat. Een perfecte basis om vervolgens in je docententeam samen verder te leren in een Community of Practice!
Wil je meer weten over wat September Onderwijs voor jou kan betekenen? Neem dan contact met ons op!
Bronnen
Coenders, M. (2020). Community of Practice. In M. Ruijters, & R.-J. Simons, Canon van het leren (pp. 125-136). Amsterdam: Boom uitgevers.
Deen, E., & Rondeel, M. (2017). Opleidingskunde; Leren in het werk, rond het werk, voor het werk. Alphen aan den Rijn: Vakmedianet.
