Als leidinggevende in het onderwijs heb je vaak een voorkeur voor een bepaalde leiderschapsstijl. Maar wat als die stijl niet werkt voor al je collega’s? Stel je voor dat je een team van docenten leidt, van nieuwkomers tot doorgewinterde professionals. De onervaren leraren hebben meer begeleiding nodig, terwijl de ervaren docenten zelfstandigere ondersteuning waard zijn. Blijf je vasthouden aan die ene begeleidende stijl, of pas je je aanpak aan? Hier komt situationeel leiderschap in beeld als een effectieve manier om te leiden. In deze blog leer je wat situationeel leiderschap inhoudt, welke stijlen erbij horen en hoe je het kunt toepassen in jouw school of team.
Wat is Situationeel Leiderschap?
Situationeel leiderschap is een concept ontwikkeld door Paul Hersey en Ken Blanchard. Het idee achter deze leiderschapsstijl is dat er niet één “juiste” manier van leidinggeven is. In plaats daarvan moet de leiderschapsstijl worden aangepast aan de situatie en de ontwikkelingsfase van de medewerkers. Dit houdt in dat een effectieve leider kan schakelen tussen verschillende stijlen, afhankelijk van de behoeften van het team en de context.
De 4 stijlen van Situationeel Leiderschap
In situationeel leiderschap zijn er vier belangrijke leiderschapsstijlen:
Wanneer te gebruiken: Deze stijl is ideaal voor ervaren teamleden die zelfreflectie nodig hebben en gestimuleerd willen worden om hun vaardigheden verder te ontwikkelen. Dit leidt tot een grotere betrokkenheid en motivatie.
Instruerend Leiderschap
- Kenmerken: Deze stijl is zeer directief. De leider geeft duidelijke instructies en verwacht dat deze nauwkeurig worden opgevolgd.
- Wanneer te gebruiken: Dit is effectief in situaties waar teamleden weinig ervaring hebben of wanneer er nieuwe processen of systemen worden geïntroduceerd. Instructie is essentieel om verwarring te voorkomen en om de basis te leggen voor toekomstige groei.
Sturend Leiderschap
- Kenmerken: De leider geeft richting en begeleiding, maar laat ook ruimte voor input van de teamleden. Er is sprake van een balans tussen sturing en autonomie.
- Wanneer te gebruiken: Deze stijl is nuttig wanneer teamleden enige ervaring hebben, maar nog begeleiding nodig hebben. Het is een goede manier om betrokkenheid te creëren en tegelijkertijd de resultaten te sturen.
Adviserend Leiderschap
- Kenmerken: De leider biedt advies en ondersteuning, maar laat teamleden zelf de beslissingen nemen. Dit stimuleert zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid.
- Wanneer te gebruiken: Dit is geschikt voor situaties waarin teamleden bekwaam zijn en in staat zijn om hun eigen beslissingen te nemen, maar nog wat ondersteuning en begeleiding kunnen gebruiken.
Coachend Leiderschap
- Kenmerken: De leider fungeert als coach en stelt vragen die teamleden aanmoedigen om na te denken en zelf oplossingen te vinden.
- Wanneer te gebruiken: Deze stijl is ideaal voor ervaren teamleden die zelfreflectie nodig hebben en gestimuleerd willen worden om hun vaardigheden verder te ontwikkelen. Dit leidt tot een grotere betrokkenheid en motivatie.
Creëer een cultuur van vertrouwen en feedback
Wil je gebruikmaken van situationeel leiderschap? Dan is het cruciaal om dit in een veilige omgeving te doen. Zorg ervoor dat medewerkers zich vrij voelen om hun ideeën, vragen en zorgen te delen. Wanneer teamleden zich gesteund en gehoord voelen, zijn ze meer geneigd om openhartig te communiceren en samen te werken. Dit kun je bijvoorbeeld doen door feedbacksessies te organiseren waarin je openstaat voor zowel positieve als constructieve feedback. Door te laten zien dat je de input van medewerkers waardeert, creëer je een cultuur waarin iedereen zich ondersteund voelt en bereid is om nieuwe ideeën en methoden te verkennen.
Praktische tips voor het toepassen van situationeel leiderschap in het onderwijs
- Evalueer de Situatie: Neem de tijd om te begrijpen waar je teamleden zich bevinden in hun ontwikkeling. Zijn ze nieuw in hun rol of ervaren? Hebben ze ondersteuning nodig of zijn ze klaar om zelfstandig te werken?
- Wees Flexibel: Pas je stijl aan op basis van de behoeften van je team. Wees bereid om van stijl te wisselen als de situatie daarom vraagt.
- Communiceer Duidelijk: Zorg ervoor dat je teamleden begrijpen welke stijl je gebruikt en waarom. Dit creëert transparantie en voorkomt misverstanden.
- Vraag om Feedback: Moedig teamleden aan om feedback te geven over je leiderschapsstijl en hun behoeften. Dit helpt je om je aanpak verder te verfijnen.
- Lever maatwerk: Iedere medewerker is uniek. Niet iedereen heeft behoefte aan dezelfde mate van sturing. Pas je leiderschapsstijl aan aan de persoonlijkheid van je medewerkers.
Zelf oefenen met leidinggeven in het onderwijs
Leidinggeven is niet eenvoudig en kan niet volledig worden gevangen in één model of benadering. Iedere situatie is uniek, en het vergt ervaring en flexibiliteit om de juiste stijl toe te passen. Wil je jouw vaardigheden als leidinggevende verder ontwikkelen aan de hand van casussen en praktijksituaties? Dan is onze cursus ‘Coachend Leidinggeven’ iets voor jou.
