7 februari 2024

Innovatie in het onderwijs kan niet zonder vernuft

Roel, trainer bij September: “Echte onderwijzers zijn uitvinders, ze vernieuwen zichzelf en hun werk. Het zijn ontdekkingsreizigers die verwonderd kunnen raken en zelf ook kunnen verwonderen. Juist met die verbeeldingskracht kunnen ze een rijke leeromgeving creëren. Ze maken ‘het nieuwe’ of ‘het onbekende’ leuk om te leren. Uitvinders kunnen ook verstrooide professoren zijn, die maar achter hun eigen staart aan blijven rennen. Waar ligt de scheidslijn tussen een mooie uitvinding en de zoveelste innovatie in het onderwijs? Wanneer is een innovatie zinvol? Wanneer is een onderwijzer vernieuwend?”

Onderwijzers vinden al sinds jaar en dag nieuwe dingen uit. Zaken als de telefooncentrale of het steno-schrift. Ook in Nederland hebben we voorbeelden: Kornelis Lieuwes de Vries, de hoofdonderwijzer vond het aardappelras ‘bintje’ uit. Hij vernoemde de aardappel ook nog naar een van zijn leerlingen. Of Nico Broekhuysen, die de bedenker is van het korfbal. Zonder hem zouden we helemaal geen wereldtitels meer binnen halen als Nederland zijnde. Wat maakt een onderwijzer toch tot een uitvinder?

Binnen drie maanden hopen we de sleutel van ons nieuwe huis te krijgen. Mits ze het waterdicht kunnen krijgen, want dat is nog een klein probleempje heb ik mij laten vertellen. Nu kan men mij behoorlijk wat op de mouw spelden aangezien ik een verregaande vorm heb van ‘klus-dyslexie’. Alles wat mijn ogen zien, dat draaien mijn handen om. Om deze reden ben ik recentelijk op zoek gegaan naar een bouwkundig ingenieur. Via mijn beste vriend Google kwam ik uiteindelijk bij een prima vakman terecht die mij verder goed kon adviseren.

Tijdens mijn digitale zoektocht viel mijn oog op een leuk detail. Het Nederlandse woord voor ingenieur is vernufteling. Dat vind ik een mooi woord! Het woord wordt nu met name nog gebruikt door Vlamingen die per se geen Franse woorden willen gebruiken vanwege de taalstrijd. Waarom gebruiken we dat woord in Nederland niet? In Nederland is het juist vaak andersom. Wij proberen de Nederlandse woorden juist in te ruilen voor Engelse woorden en dan denken we dat we meedoen aan een innovatieve stroming. Denk bijvoorbeeld aan ‘Agile’ werken. Vrij vertaald is Agile: ‘wendbaar’. Wendbaar klinkt mij best prima, maar ik snap dat het wellicht niet als innovatie verkocht kan worden door een consultant, oftewel een adviseur.

Ik zie veel onderwijzers en velen schaar ik ook onder de noemer vernufteling. Onderwijzers moeten vaak vernuftig zijn, maar zijn ze ook innovatief? Wat mij betreft wel degelijk. Bij de innovatieve onderwijzer hoort de grondhouding die hoort bij de ‘Five minds for the future’ van Howard Gardner. Hij schetst daarin dat we waarschijnlijk de toekomst niet heel goed kunnen voorspellen. Gezien het feit dat de Ipad slechts een aantal jaren bestaat, YouTube ook nog niet veel lustrums heeft gevierd maar niet meer is weg te denken uit ons bestaan, heeft Gardner misschien gelijk in zijn opvatting.

De technologische innovaties volgen elkaar in sneltreinvaart op. De belangrijkste les die we wellicht uit het gedachtengoed kunnen halen is, dat we kinderen alleen op een onvoorspelbare toekomst kunnen voorbereiden door hun innovatieve gerichtheid te helpen ontwikkelen. De ware innovatie is hedendaags misschien dus wel helemaal niet technisch! Er wordt vaak gezegd: Kinderen passen zich makkelijk aan. Wanneer we ons onderwijs zo inrichten dat dit bij kinderen behouden blijft, dan hebben we pas echt een revolutionaire innovatie te pakken. Hoe doen we dat? Door onderwijzers met vernuft!”