Als docent wil je dat iedere leerling actief betrokken is bij de les en de leerstof begrijpt. Toch is het vaak een uitdaging om ervoor te zorgen dat alle leerlingen evenveel kansen krijgen om hun stem te laten horen. Vaak zijn het dezelfde leerlingen die hun vinger opsteken, terwijl anderen op de achtergrond blijven. Dit kan ertoe leiden dat sommige leerlingen zich minder betrokken voelen, wat invloed heeft op hun leerproces.
In deze blog delen we verschillende tools die je helpen bij het geven van willekeurige beurten in de klas.
Waarom is het belangrijk om willekeurige beurten te geven in de les?
Het geven van willekeurige beurten in de klas leidt tot:
- Gelijke kansen voor iedereen: Door willekeurige beurten te gebruiken, zorg je ervoor dat niet alleen de mondige of snelle leerlingen aan bod komen, maar dat ook de stillere of minder zelfverzekerde leerlingen worden aangesproken. Op die manier zorg je dat alle leerlingen zich gehoord voelen.
- Betere betrokkenheid: Leerlingen blijven scherp wanneer ze weten dat iedereen aan de beurt kan komen. Dit moedigt leerlingen aan om actief mee te denken, omdat ze niet kunnen voorspellen of hun naam wordt genoemd.
- Controle van begrip: Het controleren van begrip is een essentieel onderdeel van effectieve lesmethoden zoals het EDI-model. Willekeurige beurten zorgen ervoor dat je een representatief beeld krijgt van hoe de hele klas de stof begrijpt, in plaats van alleen de antwoorden te horen van de snelste of meest actieve leerlingen. Door de juiste vragen te stellen aan verschillende leerlingen, kun je controleren of leerlingen de stof begrijpen en je les hier op aanpassen.
- Het vermijden van vooroordelen: Het kan gebeuren dat je, zonder dat je het doorhebt, vaak dezelfde leerlingen kiest omdat ze sneller antwoorden of simpelweg beter presteren. Dit wordt ook wel het pygmalion effect genoemd. Door willekeurige beurten te geven, vermijd je deze onbewuste voorkeuren.
Hoge verwachtingen in het onderwijs
Onderzoek naar het Pygmalion effect van Rosenthal en Jacobson toont aan dat de verwachtingen die een docent heeft van een leerling direct invloed kunnen hebben op de prestaties van die leerling. In het experiment kregen docenten willekeurig geselecteerde namen van leerlingen, met de boodschap dat deze leerlingen waarschijnlijk een grote groei zouden laten zien in hun academische prestaties. In werkelijkheid was deze selectie volledig willekeurig en waren er geen verschillen in het potentieel van de leerlingen. Toch bleken de zogenaamd “veelbelovende” leerlingen aan het einde van het jaar beter te presteren dan hun klasgenoten.
De verklaring hiervoor ligt in het gedrag van de docenten:
- Meer aandacht: De ‘veelbelovende’ leerlingen kregen meer aandacht en begeleiding.
- Hogere verwachtingen: Docenten gaven deze leerlingen complexere opdrachten en verwachtten dat ze beter zouden presteren.
- Positieve feedback: Deze leerlingen ontvingen meer constructieve feedback, waardoor ze vertrouwen kregen in hun eigen kunnen.
Maar het tegenovergestelde is ook waar. Uit onderzoek van Brophy en Good blijkt bijvoorbeeld dat leerlingen van wie docenten lage verwachtingen hebben minder vaak worden aangesproken, minder positieve feedback ontvangen en minder ondersteuning krijgen bij fouten. Dit versterkt het gevoel dat ze minder in staat zijn om te presteren, wat hun prestaties negatief beïnvloedt. Door willekeurige beurten te geven, zorg je ervoor dat iedere leerling de kans krijgt om actief deel te nemen, ongeacht eerdere prestaties of hun zelfvertrouwen. Dit sluit direct aan bij een cultuur van hoge verwachtingen waarin iedere leerling gezien en gehoord wordt.
Het stappenplan voor willekeurige beurten geven
Het Expliciete Directe Instructie (EDI)-model benadrukt het belang van het betrekken van alle leerlingen en het continu controleren van begrip. Willekeurige beurten zijn een krachtig instrument binnen dit model, omdat ze ervoor zorgen dat niemand ongemerkt achterblijft en leerlingen actief blijven deelnemen.
In het boek Expliciete Directe Instructie in het VO wordt een helder stappenplan beschreven om willekeurige beurten effectief toe te passen. Door deze methode te volgen, maak je willekeurige beurten niet alleen eerlijk, maar ook pedagogisch waardevol.
- Stel een vraag over je uitleg
Begin met een duidelijke vraag die aansluit bij de lesstof. Zorg ervoor dat deze vraag relevant is voor het leerdoel en dat alle leerlingen erover kunnen nadenken. - Bied denktijd
Geef leerlingen voldoende tijd om na te denken over het antwoord. Dit voorkomt dat alleen de snelste denkers de kans krijgen om te antwoorden en moedigt ook minder zelfverzekerde leerlingen aan om na te denken. - Kies een willekeurige leerling
Gebruik een willekeurige tool, zoals het Namenwiel of beurtstokjes, om een leerling aan te wijzen. Dit geeft iedere leerling een gelijke kans om te worden gekozen en laat zien dat het niet draait om wie het snelst reageert. - Laat de aanpak verwoorden
Vraag de leerling om zijn of haar redenering uit te leggen, niet alleen het antwoord te geven. Dit helpt je inzicht te krijgen in het denkproces van de leerling en geeft hen de kans om actief na te denken over de leerstof. - Geef feedback
Geef gerichte feedback op het antwoord. Als het antwoord goed is, bevestig je dit en kun je eventueel uitbreiden. Bij een fout antwoord bied je ondersteuning, stel je aanvullende vragen of geef je aanwijzingen om de leerling op weg te helpen.
Tip: Stel je vragen over de lesstof aan minstens drie leerlingen. Als deze drie leerlingen een goed antwoord kunnen geven, is de kans groot dat het merendeel van je klas de lesstof begrijpt.
Kortom, wanneer je ervoor wilt zorgen dat alle leerlingen gelijke kansen krijgen om actief deel te nemen aan de les, kunnen je gebruik maken van willekeurige beurten. Dit voorkomt dat altijd dezelfde leerlingen worden aangesproken en dat andere leerlingen mogelijk ongemerkt buiten de aandacht van de docent blijven. Een bekende manier om alle leerlingen te activeren is het gebruik van een wisbordje, waar in EDI lessen vaak gebruik van wordt gemaakt. Maar er zijn nog meer tools die van pas kunnen komen die we hieronder op een rij hebben gezet!
Tools voor het geven van willekeurige beurten in het onderwijs
De volgende tools kun je gebruiken voor het geven van willekeurige beurten en controleren van begrip:
1: Het Namenwiel (Wheel of Names)
Een van de meest bekende en eenvoudige tools om willekeurig beurten te geven, is het Namenwiel (ook wel bekend als het Wheel of Names). Deze online tool is gratis beschikbaar en stelt docenten in staat om alle namen van hun leerlingen in een wiel in te voeren. Door het wiel te draaien, wordt er willekeurig een naam gekozen, waardoor elke leerling een gelijke kans heeft om aan de beurt te komen. Dit zorgt ervoor dat de keuze objectief is en helpt leerkrachten onbewuste vooroordelen te vermijden. Dit soort tools past goed binnen een EDI-model, omdat ze gestructureerd en transparant bijdragen aan een effectieve lespraktijk. Je vindt het wiel op wheelofnames.com.
2: Random Name Picker Tools
Naast het Namenwiel zijn er ook diverse andere Random Name Picker tools beschikbaar. Deze werken op een vergelijkbare manier, waarbij de docent namen invoert en de tool willekeurig een leerling kiest.
3: Beurtstokjes
Beurtstokjes zijn een populair hulpmiddel voor het geven van willekeurige beurten in de les. Beurtstokjes zijn meestal houten ijslollystokjes (of iets vergelijkbaars), waarop de namen van alle leerlingen geschreven staan. Deze stokjes worden in een pot of bakje bewaard. Elke keer als een leerling aan de beurt komt, trek je een stokje uit de pot. Dit kun je ook digitaal inzetten via tools zoals Stick Pick. Het gebruik van fysieke of digitale beurtstokjes past goed binnen een gestructureerde lesaanpak, zoals bij een EDI-les, waar het organiseren van gelijke kansen en het controleren van begrip centraal staan.
Tip: Alleen jij weet wat er op het stokje staat. Is er een leerling die teveel uit het raam kijkt of is er een leerling die een succeservaring nodig heeft? Toevallig dat zijn naam nu op het beurtstokje staat!
4: Lingo
Ditzelfde principe kun je op een speelse manier toepassen met een aantal pingpongballen en een glazen pot. Je schrijft de namen op de pingpongballen en wanneer je een vraag stelt of een leerling aan de beurt wilt laten komen, schud je de pot en trek je een willekeurige bal eruit.
Tip: Naam terugleggen of apart leggen? Als je de bal of het stokje na de beurt terug in de pot stopt, kan dezelfde leerling later in de les nog een keer aan de beurt komen. Dit houdt iedereen alert. Je kunt er ook voor kiezen om de bal of het stokje apart te leggen na een beurt. Zo weet je zeker dat elke leerling een keer de beurt krijgt in een les.
5: Ballonnenfeest
Wil je een feestelijke sfeer creëren? Schrijf de namen van leerlingen op briefjes en stop ze in ballonnen. Wanneer je een beurt wilt geven, laat je een van de leerlingen een ballon lekprikken.
6: Digitaal wisbordje
Ken je het digitaal wisbordje al? Via deze tool kun je leerlingen online hun antwoorden in laten vullen. Jij ziet alle antwoorden van jouw leerlingen, maar zij zien alleen hun eigen wisbordje! https://digitaalwisbordje.nl/
Conclusie
Het eerlijk uitdelen van beurten tijdens de les is een belangrijk aspect van effectief lesgeven. Door gebruik te maken van tools zoals het Namenwiel, kunnen docenten ervoor zorgen dat alle leerlingen actief betrokken blijven en dat er geen sprake is van onbewuste bevoordeling.
Wil je meer weten over hoe EDI er in de praktijk uitziet? In onze blog EDI: stapsgewijs naar zelfstandigheid in het onderwijs! lees je de ervaringen van trainer Ilse met het expliciete directe instructie model.
Bronnen:
Hollingsworth, J., & Ybarra, S. (2023). Expliciete Directe Instructie 2.0 (EDI): Tips en technieken voor een goede les. Pica.
Lemov, D. (2015). Teach Like a Champion: 62 Techniques that Put Students on the Path to College. Jossey-Bass.
Rosenthal, R., & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the Classroom: Teacher Expectation and Pupils’ Intellectual Development. Holt, Rinehart & Winston.
Veenman, S., & Van der Ham, I. (2018). Expliciete Directe Instructie voor het VO.
Brophy, J. E., & Good, T. L. (1970). Teachers’ communication of differential expectations for children’s classroom performance: Some behavioral data.
Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI)
Wil jij weten hoe je het EDI-model toepast in je lessen? Onze training ‘EDI (Expliciete directe Instructie)‘ is bedoeld voor docenten en onderwijsprofessionals die leerlingen op een bewezen effectieve manier willen begeleiden. Deze incompany cursus is geschikt voor het hoger onderwijs, basisonderwijs en het voortgezet onderwijsniveaus.
