Als schoolleider of docent wil je dat leerlingen de lesstof begrijpen en kunnen toepassen. Maar hoe weet je of ze de nieuwe informatie ook écht hebben begrepen? Dit doe je aan de hand van controle van begrip vragen. Het controleren van begrip is een essentieel onderdeel van Expliciete Directe Instructie (EDI) en formatief handelen.
EDI is een gestructureerde aanpak waarbij het leren van leerlingen centraal staat, en controle van begrip helpt je om dit proces continu te monitoren. In deze blog lees je hoe je controle van begrip vragen effectief kunt inzetten om je lessen te versterken en het leren van je leerlingen te bevorderen.
Waarom controleren op begrip zo belangrijk is
Lesgeven zonder het begrip van leerlingen te checken, is als varen zonder kompas. Je weet niet of je op koers ligt. Vragen als “Heeft iedereen het begrepen?” of “Zijn er vragen?” lijken praktisch, maar bieden vaak weinig waarde. Veel leerlingen geven geen eerlijk antwoord. Sommigen zijn te verlegen, denken dat ze de stof begrijpen (terwijl dat niet zo is), of blijven passief.
Effectieve controle van begrip gaat verder dan deze oppervlakkige vragen. Het draait om regelmatig toetsen of leerlingen de lesstof begrijpen, zodat je kunt bijsturen. Dit proces helpt je niet alleen om het leerproces te monitoren, maar stimuleert ook actieve betrokkenheid. Door leerlingen te vragen hun antwoorden te onderbouwen, verdiep je hun begrip én onthouden ze de stof beter.
Met controleren van begrip vraag je naar wat: “Wat heb je begrepen? Wat heb je toegepast?” En niet: “heeft iedereen het begrepen?”
Wat zijn goede controle van begrip vragen?
Een goede controle van begrip-vraag voldoet aan drie kenmerken:
- De vraag wordt aan de hele klas gesteld. Zo stimuleer je iedereen om na te denken.
- Er wordt even gewacht, voor het geven van een beurt, zodat alle leerlingen tot denken aangezet worde en een doordacht antwoord kunnen formuleren.
- Er wordt willekeurig een beurt gegeven. Hierdoor weet iedere leerling dat ze een vraag kunnen krijgen.
Een voorbeeld van een goede vraag is: “Kun je uitleggen waarom dit de juiste aanpak is?” In tegenstelling tot oppervlakkige ja/nee-vragen, dwingt dit leerlingen om dieper na te denken en hun redenering toe te lichten.
Hoe controleer je op begrip in de praktijk?
Het stellen van effectieve vragen vraagt om voorbereiding. In de lesvoorbereiding kun je al nadenken over de controle van begrip vragen die je wilt stellen. Denk hierbij aan vragen die aansluiten op je uitleg, zodat ze gericht en relevant blijven. Het kost misschien wat tijd om deze vaardigheid te ontwikkelen, maar na verloop van tijd gaat het vanzelf.
Probeer elke 2 à 3 minuten een vraag te stellen. Door deze frequentie aan te houden, zorg je voor een constante feedbackloop, waarin je steeds zicht hebt op de voortgang van je leerlingen.
Het Stappenplan voor Effectieve Controle van Begrip Vragen
In het boek Expliciete Directe Instructie voor het VO (EDI) wordt een specifiek stappenplan beschreven voor het stellen van controle van begrip vragen. Dit stappenplan helpt je om de effectiviteit van je vragen te vergroten:
- Stel een Vraag over je Uitleg
Stel een gerichte vraag die aansluit bij de uitleg die je net hebt gegeven. Dit helpt om te peilen of de leerling de kern van de les heeft begrepen. - Bied Denktijd
Geef de leerling voldoende tijd om na te denken over het antwoord. Dit voorkomt overhaaste reacties. - Kies een Willekeurige Leerling
Door willekeurig een leerling te kiezen, geef je iedereen gelijke kansen om te antwoorden. - Laat de Aanpak Verwoorden
Laat de leerling niet alleen het antwoord geven, maar ook uitleggen waarom ze dat antwoord hebben gekozen. Dit helpt je te begrijpen hoe ze de stof hebben verwerkt. - Geef Feedback
Geef gerichte feedback op het antwoord van de leerling. Dit kan positief zijn of een correctie, maar altijd met het doel om het begrip van de leerling te verbeteren.
Bron: Marcel Schmeier
De kracht van vragen stellen: wat zegt de wetenschap?
Volgens Barak Rosenshine, auteur van het invloedrijke artikel Principles of Instruction, is vragen stellen cruciaal voor effectief onderwijs. Uit zijn onderzoek blijkt dat docenten die tijdens begeleide oefeningen meer feitelijke en procesgerichte vragen stellen, betere resultaten behalen.
Rosenshine ontdekte dat succesvolle docenten creatieve methoden gebruikten om alle leerlingen bij de les te betrekken. Enkele effectieve strategieën zijn:
- Het antwoord aan een buurman vertellen: Dit stimuleert samenwerking en communicatie.
- Een samenvatting schrijven: Laat leerlingen de kern van de les in een of twee zinnen samenvatten en delen met een klasgenoot.
- Antwoorden opschrijven en tonen: Bijvoorbeeld op een kaartje dat omhoog wordt gehouden.
- Handen opsteken: Laat leerlingen aangeven of ze het eens zijn met het antwoord van een klasgenoot.
Door deze methoden te gebruiken, krijgen docenten waardevolle feedback van álle leerlingen en niet alleen van de meest actieve deelnemers.
Meer betrokkenheid, betere resultaten
Wanneer je controle van begrip goed toepast, worden je lessen niet alleen effectiever, maar ook interactiever. Leerlingen voelen zich meer betrokken omdat ze actief moeten deelnemen. Tegelijkertijd krijg jij als docent meer grip op het leerproces, zodat je bijtijds kunt bijsturen.
Kortom, controle van begrip is geen bijzaak, maar een essentieel onderdeel van goed onderwijs. Ga vandaag nog aan de slag met gerichte vragen en maak van elke les een succes!
Bronnen:
Hollingsworth, J., & Ybarra, S. (2023). Expliciete Directe Instructie 2.0 (EDI): Tips en technieken voor een goede les. Pica.
Rosenshine, B. (2012). Principles of Instruction: Research-based Strategies That All Teachers Should Know. American Educator, 36(1), 12–39.
Schmeier, M. (2022). Expliciete directe instructie in het voortgezet onderwijs: een praktische gids voor docenten. Pica.
Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI)
Wil jij weten hoe je het EDI-model toepast in jouw onderwijs? Onze training ‘EDI (Expliciete directe Instructie)‘ is bedoeld voor docenten en onderwijsprofessionals die leerlingen op een bewezen effectieve manier willen begeleiden. Deze incompany cursus is geschikt voor het hoger onderwijs, basisonderwijs en het voortgezet onderwijsniveaus.
