Cor, Trainer bij September: “Een herinnering die mij goed is bijgebleven, is de masterclass motiveren, die ik verzorgde in het noorden van het land. Het was een gepassioneerde groep docenten uit de ICT-branche.
Het eerste uur van de trainingsdag verliep nog niet zo heel soepel en ik was op zoek naar een didactische werkvorm om de groep wat ‘losser’ te krijgen. De deelnemers zaten, in mijn beleving, nog wat in de waan van alledag en men kwam wat ongemakkelijk zakelijk over. Ik gebruikte (weliswaar twijfelachtig) na de koffiepauze een activerende werkvorm die ik best spannend vond in deze groep. ‘Zou het werken, zouden de deelnemers het wel waarderen en accepteren?’ vroeg ik mijzelf af.
Ik heb het toch gedaan met een zeer positief gevolg. Er werd gelachen en enthousiast samengewerkt. Men was verrast over de ‘andere’ houding die de collega’s innamen en hoe zij zich onderling profileerden. Het ijs was gebroken en we hebben daar heel de masterclass van geprofiteerd. Wat een prachtige sfeer ontstond er in de groep. Wat kunnen juist gekozen didactische vaardigheden toch een verschil maken tijdens het leer proces.
Voorbeelden van didactische vaardigheden:
- Inspireren en enthousiasmeren
- Omgaan met vragen en reacties
- Omgaan met weerstand
- Bieden van uitdagingen
- Aansluiten bij de verschillende leerstijlen
Didactiek – waar hebben we het dan over?
Bekijk je de letterlijke betekenis, dan kom je tot de volgende omschrijving: ‘Didactiek is de wetenschapsdiscipline die zich bezighoudt met de vraag hoe kennis, vaardigheden en leerhoudingen door een leerkracht kunnen worden onderwezen aan leerlingen of studenten.’ In de praktijk vertaalt zich dit naar hoe invulling moet worden gegeven aan een les, zodat leerlingen of studenten op de meest efficiënte wijze iets leren.
Om de didactische vaardigheden te ondersteunen zijn er vele didactische werkvormen. Die werkvormen zijn activerend en maken de lessen interactiever. Omdat het daardoor leuker en prikkelender wordt, onthouden de leerlingen/studenten de stof ook vaak beter. Enkele voorbeelden van didactische werkvormen zijn:
- Instructievormen
- Gespreksvormen
- Opdrachten
- Spelvormen/ quiz
- Energizer
Wanneer je kijkt naar de Zelfdeterminatie theorie van Ryan en Deci, dan neemt de didactiek een belangrijke plaats in bij de motivatie van leerlingen/studenten. De kwaliteit van de didactische vaardigheden van de docent draagt sterk bij in de verbondenheid met leerlingen/studenten (relatie voor prestatie). Ook de onderlinge relatie wordt versterkt, wanneer je veel zorg besteedt aan didactische samenwerkingsvormen.
Competentie daarentegen (ervaren van groei) heeft wellicht de sterkste relatie met de didactische vaardigheden van de docent. Door de werkvormen in een duidelijke structuur aan te bieden en de leerlingen/studenten groei te laten ervaren, worden ze positief gemotiveerd in hun ontwikkeling. Autonomie (gevoel zelf keuzes te kunnen maken) heeft ook een sterke rol bij de ontwikkeling van adolescenten.
Wanneer je de drie psychologische basisbehoeftes in balans weet te houden, zal de leerling/student sterker intrinsiek gemotiveerd worden wat weer bijdraagt aan een positiever leerproces.
Overigens is het een misverstand dat wij anderen kunnen motiveren. Wel kunnen we de omstandigheden creëren, waardoor anderen meer (intrinsiek) gemotiveerd raken. Leuke en sterke didactische werkvormen kunnen daar beslist aan bijdragen.
Toepassen didactische werkvormen
Tijdens mijn werkzaamheden als onderwijstrainer/coach heb ik dagelijks te maken met allerlei bevlogen docenten ofwel de pedagoog didacticus. Een leerkracht die met al zijn passie en kundigheden voor de klas staat en de leerlingen/studenten begeleidt.
Meer dan eens krijg ik de vraag of ik een aantal mooie werkvormen heb. Gewoon concrete voorbeelden, die kunnen bijdragen aan een (nog) betere les. Minstens zo vaak vertel ik dan dat ik die zeker wil delen en dat er enorm veel te vinden zijn op internet en bij collega docenten. Er zijn vele boeken geschreven met werkvormen en er zijn prachtige digitale sites en organisaties te vinden, die dit aanbieden. Prachtige voorbeelden daarvan zijn; MyMethodes, 101werkvormen.nl en Het didactische werkvormen boek.
Vervolgens open ik direct het gesprek over het inzetten/toepassen van deze werkvormen. De didactische vaardigheden zijn erg belangrijk en waardevol om de intrinsieke motivatie te stimuleren. Daarnaast is het minstens zo belangrijk om stil te staan bij het toepassen van de gekozen werkvormen. Passen deze wel bij de behoefte van de leerling/student? Passen deze wel bij het moment? Staan de individuen wel open voor deze werkvorm en didactische keuzes?
Aanbeveling
Het is in principe niet heel ingewikkeld om didactische werkvormen toe te passen in je lessen. Het is vooral verzamelen uit de vele bronnen. Mijn ervaring is dat het enorm waardevol is om de leerlingen/studenten te betrekken in de keuzes van de werkvorm. Soms is het ook gewoon proberen en na afloop samen met de deelnemers te evalueren hoe het gewerkt heeft en wat het heeft opgeleverd. Bespreek met collega’s wat je toepast en welke ervaringen zij hebben gebruikt. Expertise delen op dit vlak is zo waardevol. Je hoeft niet alles zelf te bedenken. Het werkt super effectief wanneer docenten hun werkvormen en ervaringen delen. “
Cor
Trainer bij September
