De instructiefase is een belangrijke lesfase in het Expliciete Directe Instructie (EDI)-model. Tijdens deze fase geeft de docent uitleg aan de klas. Maar hoe zorg je dat je uitleg niet alleen wordt gehoord, maar ook echt wordt begrepen? Dat bespreken we in deze blog!
Drie Vormen van Instructie
Tijdens de instructiefase wordt de leerstof aangeboden aan de leerlingen. Er bestaan drie vormen van instructie: uitleggen, voordoen en hardop denken.
1. Uitleggen:
Uitleggen is een veelgebruikte vorm van instructie waarbij de docent de leerstof stapsgewijs toelicht. Dit gebeurt in de jij- of wij-vorm en gaat gepaard met het maken van aantekeningen. Laat de leerlingen zo veel mogelijk meeschrijven. Leerlingen die actief meeschrijven, onthouden de stof beter en blijven betrokken bij de les.
Voorbeeld: “Als je wilt weten of een woord een bijvoeglijk naamwoord is, stel jezelf dan de vraag: zegt het iets over een zelfstandig naamwoord? Als het antwoord ‘ja’ is, dan is het een bijvoeglijk naamwoord. Laten we dit testen met het woord ‘grote’. In de zin ‘de grote boom’ zegt ‘grote’ iets over ‘boom’. Dus ‘grote’ is een bijvoeglijk naamwoord.”
2. Voordoen
Bij het voordoen laat de leerkracht concreet zien hoe een bepaalde vaardigheid wordt uitgevoerd. Dit wordt vaak ondersteund met materialen of visuele hulpmiddelen.
Voorbeeld: “Ik heb hier een maatbeker met 250 ml water. Als ik hier nog eens 250 ml bij doe, hoeveel heb ik dan in totaal? Laten we dit samen bekijken door de maatbeker bij te vullen en af te lezen.”
3. Hardop denken
Bij hardop denken laat de docent zijn denkproces zien. Dit gebeurt in de ik-vorm, zodat leerlingen inzicht krijgen in hoe een probleem wordt opgelost.
Voorbeeld: “Ik moet een samenvatting maken van een tekst. Wat is ook alweer de beste aanpak? Eerst de hoofdgedachte bepalen. Hmm… waar gaat de tekst vooral over? Ah, het gaat over klimaatverandering en de invloed op dieren. Nu zoek ik de belangrijkste details die dit ondersteunen en schrijf ik ze kort op.”
Het is belangrijk dat je aan de leerlingen duidelijk maakt dat je hardop denkt. Om hardop denken extra te ondersteunen, kun je een ‘denkstip’ in de klas introduceren. Als je op deze plek staat, weten leerlingen altijd dat je jouw denkproces gaat verwoorden. Ze krijgen dan even een kijkje in jouw hoofd.
Eerst Instructie, Dan Controle
Een valkuil bij instructie is het te snel overgaan op vragen stellen. Wanneer je een vraag stelt zonder uitleg vooraf, test je vooral voorkennis in plaats van begrip. Geef dus altijd eerst instructie en stel daarna controle-van-begrip vragen om te checken of leerlingen het hebben begrepen.
Tip: Biedt altijd voldoende denktijd of maak gebruik van de ‘Think-Pair-Share methode waarbij je leerlingen eerst individueel laat nadenken, dan met een klasgenoot laat overleggen en daarna hun antwoorden laat delen.
Houd het simpel
Biedt de leerstof zo duidelijk mogelijk aan. Dus geen versierde werkbladen, quizjes of groepsspellen zonder duidelijke leeropbrengst. Deze dingen kunnen een leuke toevoeging zijn aan de les, maar soms leiden ze af van de kern. Bij EDI ligt de kracht niet in het ‘opleuken’ van de uitleg maar in het creëren van succeservaringen voor de leerlingen.
Leren wordt leuk doordat leerlingen het snappen. Denk aan een leerling die altijd worstelt met breuken. Die zich klein voelt naast klasgenoten die het wél begrepen. Totdat jij stap voor stap voordoet hoe je breuken gelijknamig maakt. Totdat je de leerling de ruimte geeft om te oefenen en fouten te maken, zonder meteen los te laten. Na veel geduld, uitleg en oefeningen roept de leerlingen eindelijk: “Yes, nu begrijp ik het!” Die kleine overwinningen bouwen vertrouwen op waardoor je een sterke basis hebt om verder te gaan.
Hoe bereik je dat moment? Door leerstof doelgericht en helder aan te bieden. Niet versnipperd, niet in vage opdrachten, maar gestructureerd, stap voor stap. Leerlingen die succes ervaren, krijgen vertrouwen in hun eigen kunnen. Maar succes komt niet vanzelf. Het begint bij een heldere instructie waarin jij als leerkracht het proces begeleidt. Door hardop voor te doen, door samen te oefenen en door pas los te laten als leerlingen er klaar voor zijn.
Meer weten?
- Ben je geïnteresseerd in meer informatie over Expliciete Directe Instructie en hoe deze aanpak kan bijdragen aan effectief onderwijs? We hebben een uitgebreide blog geschreven waarin we alle facetten van het EDI-model bespreken, inclusief de achterliggende principes, praktische toepassingen en de voordelen voor zowel docenten als leerlingen. Lees Alles over Expliciete Directe Instructie (EDI).
- Of probeer het EDI-model eens uit in je eigen lessen! met onze praktijkgerichte training over EDI!
Bronnen:
Hollingsworth, J., & Ybarra, S. (2023). Expliciete Directe Instructie 2.0 (EDI): Tips en technieken voor een goede les. Pica.
Schmeier, M. (2022). Expliciete directe instructie in het voortgezet onderwijs: een praktische gids voor docenten. Pica.
Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI)
Wil jij weten hoe je het EDI-model toepast in je lessen? Onze training EDI (Expliciete Directe Instructie) is bedoeld voor docenten en onderwijsprofessionals die leerlingen op een bewezen effectieve manier willen begeleiden. Deze incompany training EDI is geschikt voor het hoger onderwijs, basisonderwijs en het voortgezet onderwijsniveaus.
